Shalom

Geschatte leestijd: ca 4 minuten

Shalom, wat een mooi woord om een nieuw jaar mee te beginnen nu het donderend geknal van het carbid met de wind is weggevoerd en alleen de melancholische roep van de midwinterhoorn nog over de velden klinkt. Maar evengoed had er Salaam kunnen staan, hetgeen eenzelfde betekenis heeft. Als we Shalom en Salaam zo naast elkaar zetten zie je dat er een taalverwantschap is tussen beide woorden: ze komen uit hetzelfde semitische gebied. Shalom noemen we tegenwoordig Hebreeuws en Salaam is Arabisch.

Zoals gezegd betekenen beide woorden hetzelfde. Tegenwoordig is hun betekenis versmald tot Vrede. Dat is jammer wat oorspronkelijk duiden de begrippen Shalom en Salaam een toestand aan, dat onze woorden: rechtvaardigheid, heelheid, harmonie, schoonheid, vrede, inzicht, vreugde en geluk omvat. De traditionele Arabische vredewens Salaam Alaykum wordt met zachte stem uitgesproken in tegenstelling tot de bazuinen van lawaai, chaos en conflicten. Met eenzelfde zachte stem is dan het gepaste antwoord: wa alaykum as salaam. (ook met u zij vrede).

Het is toch onbegrijpelijk dat de semitische volkeren die deze beiden woorden dagelijks gebruiken, elkaar zo naar het leven staan dat duizenden worden afgeslacht alsof het vliegen zijn. Hele steden, zelfs ziekenhuizen, worden vernietigd. Alsof de Joden vergeten zijn wat de term Holocaust betekent, nu zij hetzelfde hun broedervolkeren aandoen.

Na de gezellige, maar toch wel overweldigende, kerstverlichting en de het jaarlijks gebroken recordbedrag aan afgeschoten vuurwerk, blijft toch het flakkerend kaarsvlammetje dat in de zachte Shalom-wens de hoop levend houdt. De hoop van de zachte stem die de kracht heeft om kleine barsten te laten ontstaan in schijnbaar de vastgelopen ontwikkelingen van lawaai, chaos en conflicten. Structuren die er op uit zijn met verharding, wantrouwen en nepnieuws onze samenleving van binnenuit proberen te vergiftigen. Wie had ooit kunnen denken dat de VVD op deze wijze een bijwagen zou worden van de PVV? Tsja, als je in een moment van onweldenkend (of onervarenheid) de deur van het kippenhok open laat staan, dan is dát de kans waar de sluwe vos GW al jaren naar uitgekeken heeft. Dan heb je geen revolutie meer nodig om de simpele loyaliteit van mensen aan elkaar, om te zetten naar een algeheel ontevreden gevoel zonder dat we precies weten waarom.

Als we naar Den Haag kijken moet ik denken aan een uitdrukking van ‘razende stilstand’ denken: het lijkt allemaal steeds sneller te gaan, maar eigenlijk beweegt er niets, aldus Hartmut Rosa. We streven doelen na en doen dingen die we eigenlijk niet ècht willen. En daar zijn we ontzettend druk mee. Bovendien begrijpen we de meeste technische apparaten die we gebruiken helemaal niet: ‘Ze zijn zo waardevol en smart, maar wij gaan ermee om als idioten.’ Zo worden steeds meer mensen op zichzelf teruggeworpen; zo dreigt vereenzaming en sociale isolatie. Hannah Arendt waarschuwde hier al voor in haar boek ‘The Origens of Totalitarianisism’ (1951) dat als mensen zich niet verbonden voelen met individuen om hen heen, ze dan alleen afwegen of het voor hen zelf veilig en voordelig is om trouw te blijven aan de staat. Ook al is die staat verachtelijk, totalitair of autocratisch. Het politieke kwaad, dus.

De tegengestelde beweging is, dat door duurzame verbinding van mensen kleine barsten kunnen ontstaan die tot grote scheuren in schier onveranderlijke structuren leiden. Implosie tot gevolg.

Want, zolang mensen elkaar nog groeten en oogcontact maken, blijft dat flakkerend kaarsvlammetje van Shalom en Salaam branden. Dan kunnen we sociale verandering voortbrengen door de loyaliteit van mensen aan elkaar, levend te houden. In je eigen dorp, wijk, buurt of straat. Soms hebben we niet méér nodig om de wereld te leefbaar te houden. Niemand kan voor deze verandering in z’n eentje zorgen. Het moet gaan resoneren.

Verandering begint dan niet bíj jezelf, maar ín jezelf.

Salaam Alaykum ook in 2025.

Deze column verscheen eerder in het Weekblad van Diever.