Over Passie

Geschatte leestijd: ca 6 minuten

Wat valt er na al die passionen zoals de Mattheus-, de Johannes-, de Markus- en de Lukas-Passion en natuurlijk de spectaculaire uitvoering van The Passion, nog te zeggen over passie? We zijn immers toch weer overgegaan tot de orde van de dag? Wat blijft er dan nog over van passie het woord dat van het Latijnse ‘passio’ komt en dat ‘het lijden’ betekent. Daarom worden de 40-dagen voorafgaand aan Pasen ook wel passietijd of lijdenstijd genoemd; de tijd die voor christenen een periode van vasten en bezinning op het lijden en de kruisdood van Jezus betekent.

Dit lijkt in schril contrast te staan met een ander gebruik van het woord passie, nu in de zin van een passie hebben voor iets of een bezigheid. Een passie voor koken, voor gezondheid, voor de natuur of voor schilderen. Deze passie ontstaat als je geraakt wordt door iets wat je leuk vindt en graag wilt. Zulk een passie is meer dan alleen ergens in opgaan, het is hartstocht om iets na te streven wat je graag wilt waardoor je ook te maken kunt krijgen met tegenslag. Maar door een sterke gedrevenheid wordt dat overwonnen. Passie kan zowel op het gebied van grote wereldse problemen, de medemens als de eigen ontwikkeling liggen. Je ervaart dit als zingeving in je leven. Waar onderscheidt zich de betekenis van deze moderne vorm van passie van de eerdergenoemde passie die lijden betekent?

Dat kun je zien aan de verschillen in de Latijnse oorsprong van deze woorden. De eerste vorm van passie komt van ‘passio’ dat inderdaad lijden betekent en de tweede vorm van ons woord passie dat van ‘pati’ komt; dat betekent geduldig verdragen en zich ontberingen getroosten; denk hierbij maar aan ons woord patiënt of het spel patience. Passie als Pati heeft wel met lijden te maken, maar dan in de zin van ‘te lijden hebben’. Iets opofferen of iets zich laten welgevallen, zoals iemands luimen geduldig verdragen. Het is nu duidelijk dat de twee vormen van passie, passio en pati, niet zomaar door elkaar gebruikt kunnen worden, dat geeft spanning en werkt misverstand in de hand.

Kijken we nog even naar passie, passio, als lijden dan hoort daar ook nog een lijdend voorwerp bij: de passivus. Het meervoud daarvan passiva. Dat woord kennen we uit het boekhouden als de verzameling middelen waarmee een bedrijf kan werken. Het zijn de leningen plus het kapitaal waarmee het bedrijf zijn activiteiten kan uitvoeren, kan handelen oftewel actio, verzameld onder het kopje activa. De passiva worden dus gebruikt (lijdende vorm) voor het uitvoeren van de activiteiten als activa (bedrijvende vorm). De activa en de passiva moeten altijd in balans zijn, anders zit er iets faliekant fout.

Als de activa en passiva niet in balans zijn wringt er iets waar je niet zo snel een oplossing voor weet. Dit wordt duidelijk als niet alle bijkomende kosten ten gevolge van de bedrijfsactiviteiten worden meegenomen, zoals bijvoorbeeld de PFAS-vervuiling in industrieel afvalwater. Het is nu al zo ver gekomen dat het RIVM waarschuwt geen eieren van eigen (hobby)kippen meer te eten. Hier, dichter bij huis, is er in dit kader nogal wat te doen over gewasbescherming in de sierteelt. Volgens artsen zijn er inmiddels genoeg aanwijzingen en is er uit onderzoeken aangetoond, dat de cocktail van de gebruikte middelen schadelijk is voor de mens; helemaal voor kinderen en baby’s, zodat een beroep op het voorzorgbeginsel gerechtvaardigd is. Artsen zijn bezorgd over het relatief hoge aantal gevallen van Parkinson en ALS in onze regio. De toename van risico’s stijgt door de optelsom van middelen en die toename is nooit goed onderzocht door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb), zo schrijven de vijftig (huis)artsen aan de gemeente. “Er zijn inmiddels zoveel velden die gebruikt worden voor sierteelt zo dicht bij het dorp, dat volgens de GGD-regels kinderen als er gespoten wordt of net gespoten is niet eens naar buiten kunnen. Niet naar school, niet spelen op het schoolplein, niet naar het sportveld omdat alles te dichtbij is. Daarnaast verwaait het bestrijdingsmiddel. En komt het bijvoorbeeld in huisstof terecht. Het is hier al in luiers van baby’s aangetroffen.” Kinderen uit Wapserveen hebben samen met de bezorgde ouders vanmiddag bij het gemeentehuis van Westerveld de handtekeningen van deze artsen aangeboden aan burgemeester Jouke Spoelstra, als extra ondersteuning van een handhavingsverzoek. Hij liet weten met de kwestie te worstelen. “Ik ben jullie burgemeester maar ook die van de telers. Maar ik snap de zorgen.” Spoelstra wil niet vooruitlopen op hoe de gemeente gaat reageren. “Formeel heb ik acht weken om dat te doen en we moeten het juridisch nog helemaal uitzoeken.”

Precies, dat juridische is het springende punt! Daarom zit de ontwikkeling in deze problematiek al jaren vast. We hebben het hier namelijk niet over een juridisch probleem, maar over een moreel probleem, dit is een ethisch dilemma in een vastgelopen systeem waarin bijkomende onbedoelde (gezondheids)schade niet in de balans en verlies- en winstrekening van de sierteeltsector wordt meegenomen. Moet dan alles stilzwijgend wijken voor de winst van enkelen zonder de kosten van deze onbedoelde gevolgschade voor de gemeenschap te verdisconteren?

Het was na Aristoteles, die als grondlegger van het ethisch handelen wordt gezien, de twintigste-eeuwse filosoof Hannah Arendt die een aanvullende visie ontwikkelde op het probleem van denken en weten hierover. Volgens Arendt is de waarde van het menselijke denken erin gelegen om betekenis te kunnen geven aan bepaalde acties, handelingen, situaties en ervaringen. Zij bracht grote ethische vraagstukken terug tot de menselijke maat, het kwaad dat gewone mensen elkaar aandoen. Gewone mensen die gewoon hun werk doen. Daar tegenover staan mensen die een machteloosheid ervaren van de onbedoelde gevolgen. Dat roept stress op, die tot verbittering kan leiden. Tegelijkertijd ontspringt (tegen)macht daar waar mensen in eensgezindheid samenkomen vanuit een bepaalde visie op, en passie voor de wereld.

Terugkerend naar het begin: ook dit gaat over passies: het onderscheid van de passies worden duidelijk in het verschil tussen compassie en sympathie: medelijden en medeleven. Amor mundi: waar de verschillen tussen mensen vervagen, waar de wereld die we met elkaar delen centraal staat.

Misschien moeten we wel meer naar kinderen luisteren als zij zich zorgen maken: zij hebben passie voor leven. (foto RTV Drenthe)

Deze column verscheen eerder in het Weekblad van Diever.