Geschatte leestijd: ca 4 minuten
De vorige keer schreef ik over het jaar 1795 in Köningsberg. Daar zette Immanuel Kant in een essay een aantal voorwaarden uiteen om tot een stabiele wereldvrede te komen. Dit essay is de aanzet geweest tot de oprichting van de Volkenbond, de Verenigde Naties en uiteindelijk de Europese Unie. In een tijdsbestek van ruim 150 jaar zijn Kants ideeën nader uitgewerkt tot oprichting van deze concrete organisaties en de vestiging van de universele rechten van de mens. Welke redenering volgde hij en waarom raakt dat ons vandaag de dag ook in Diever?
In het kort: achter Kants ethiek zitten twee uitgangspunten. De ene is autonomie, of vrijheid: ieder mens kan zelf bepalen wat hij wil. Het andere is gelijkwaardigheid, voor iedere persoon geldt dezelfde morele regel: behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden, kwets niemand, maar help wel iedereen zoveel gij kunt. Tegelijkertijd stelde Kant dat je zo moet handelen dat je de ander nooit als louter middel gebruikt, maar steeds ook als doel ziet. Deze stellingen zijn op hun beurt weer verder uitgewerkt tot de ‘Theorie van de democratische vrede’ door de Amerikaanse politicoloog Michael Doyle.
Kant sprak in zijn essay over degene die het meest lijdt in een oorlog. Dat is het volk, zij draait op voor de kosten van oorlog, zij verliest mogelijkerwijs alles. Als het volk het dus voor het zeggen zou hebben zou de kans op oorlog kleiner worden. Als twee landen democratisch zijn (en dus het volk aan de macht is) zullen zij de nadelen van oorlog (dood, armoede) zwaarder meewegen dan de voordelen. Als een democratisch land toch oorlog wil voeren, moet dit eerst worden goedgekeurd door de volksvertegenwoordiging, dit leidt tot vertraging in het proces, waardoor andere landen ervan verzekerd zijn dat zij niet van de ene op de andere dag aangevallen zullen worden. Deze theorie zegt niet dat democratische landen minder oorlog voeren, maar dat democratische landen geen oorlog tegen elkaar zullen voeren. Ergo: Als elk land in de wereld democratisch zou zijn, zou er geen oorlog meer kunnen ontstaan (eeuwige vrede).
Maar niet elk land is een democratie en er kan een einde komen aan een democratie. Sprekende voorbeelden in Europa zijn natuurlijk Polen en Hongarije. In Hongarije opende Orbán na zijn verkiezingswinst in 2010 een systematische aanval op kerninstituties van de democratische rechtsstaat. Zo maakte hij het onder andere mogelijk om rechters aan te stellen die hem politiek gunstig gezind zijn en voerde hij mediawetten door die de persvrijheid inperkten. Buiten Europa zagen we in de Verenigde Staten een president die de verkiezingsuitslag weigerde te erkennen en op basis van geweld de macht probeerde te behouden. Niet veel later gebeurde in Brazilië iets vergelijkbaars. Andere voorbeelden in de steeds langere lijst van landen die met democratisch verval te maken hebben, zijn India, Turkije en Israël.
We hoeven helemaal niet zo ver te kijken om de democratie in verval te zien. Kijk maar eens naar de mogelijkheden in ons land om hier het beleid gestalte te geven. Met de PVV aan de macht zien ambtenaren zich voor morele dilemma’s geplaatst. Wat zijn de gevolgen? En hoe groot is de verleiding om ontslag te nemen? Of kijk eens naar de afhandeling/herstel van vermeende fraude met de kinderopvangtoeslag: er zijn 29.470 dossiers nog niet afgerond. Of kijk eens naar de asielproblematiek waar ambtenaren en politiek tegenover elkaar komen te staan. Dat wordt dan versluierd verwoord als ’Ambtenaren zijn niet al te optimistisch over het bereiken van beleidsdoelstellingen door het kabinet’. Dit betekent nogal wat. Want democratisch vastgesteld beleid kan niet meer worden uitgevoerd. En dan moet er ook nog eens het aantal ambtenaren sterk verminderd worden. Ik ben benieuwd hoe het UWV de uitwassen van hun beleid gaat corrigeren. En als er dan ook nog door de politieke leiders gejokt wordt zoals de stemmingmakerij over nareizigers op nareizigers, tja, zo wordt ook hier de democratie dus zuchtend tot stilstand gebracht. Denk ook eens aan de politie, de gezondheidszorg, de rechters, het leger en het COA.
Heeft dit alles ook met Diever te maken? Jazeker, want ook hier heeft 1 op de 5 kiezers op de PVV gestemd. Een niet- democratische partij die de democratie van binnenuit wil uithollen.
Deze column verscheen eerder in het Weekblad van Diever.
Thank You For Your Vote!
Sorry You have Already Voted!
Beste Jan,
De PVV is ook mijn partij niet, maar om nu te suggereren dat, in combinatie met het feit dat 20 % van de kiezers op deze partij hebben gestemd, ook de democratie in gevaar komt, vind ik niet alleen te simpel, maar zeker onterecht. Het is mijn stellige overtuiging dat bij het overgrote deel van, en niet alleen, de PVV-stemmers pure onvrede het gangbare handelen van de gevestigde politiek een grote rol heeft gespeeld: het wantrouwen in het “politieke bedrijf” was in de eindfase van Rutte IV immers nimmer zo groot !
Je illustreert je mening met voorbeelden als o.m. de afhandeling van het toeslagenschandaal en de asielproblematiek. Ontwikkelingen waar juist de PVV geen verwijt treft. Wilders cs heeft in menig debat en bij herhaling de vinger op de zere plekken gelegd. Wat betreft de asielproblematiek: lees bijvoorbeeld het boek “Migratiemagneet Nederland” van Jan van de Beek.
Dat sprake is van een asielcrisis wordt o.m. onderbouwd op basis van tal van statistische gegevens, o.m. van het Centraal Bureau voor de Statistiek.
Tja, en als dan zelfs die feiten nu nog door “Politiek Links” in twijfel worden getrokken, houdt het natuurlijk op, maar het draagt in ieder geval niet bij aan enig herstel van vertrouwen in het politieke bedrijf. Als je vandaag de dag de ontstane fricties in o.m. de gezondheidszorg, de volkshuisvesting, integratieproblematiek e.d. nog steeds ontkent, ben je ziende blind en horende doof!! Feiten welke door elke burger dagelijks kunnen worden waargenomen en/of ervaren. Ontkenning bewijst slechts de ontstane afstand tussen de burger en het politieke bedrijf ! Over een gezonde democratie gesproken…. Wat was ook weer de betekenis van het woord “democratie”…..?
Natuurlijk, ook het huidige kabinet mèt deelname van de PVV moet nog maar bewijzen of zij de juiste antwoorden (en daden !!!!) weten te vinden, maar dat zij de zorgen van een zeer breed publiek vertolken staat wel vast, niet voor niets was in meerderheid de keuze voor “centrum rechts” ! Overigens ook Europees breed !!
Geheel ter zijde nog: ook ik zou liever zien dat een partij als de PVV een ledenpartij zou zijn, maar of in democratisch opzicht de andere politieke partijen wel zo goed functioneren, in het bijzonder met betrekking tot de verhouding tussen de leden en het partijkader, waag ik toch wel te betwijfelen. Om over het Europese politieke bedrijf nog maar even te zwijgen.
Kortom: het gaat mij werkelijk te ver om alleen de PVV, en laat staan hun kiezers, als een gevaar voor de democratie te duiden.
Jack Peeters
Dag Jack,
Bedankt voor je reactie.
Voor een groot deel kan ik meegaan in je redenering, echter… Als ik het betrek op situaties die zich binnen mijn waarnemingshorizon afspelen, dan zie ik de fatale mismatch tussen de demos en kratein; volk en heerschappij. Ter illustratie een stukje uit de krant van vandaag van de hand van Marcal Canoy, hoogleraar gezondheidseconomie en dementie.
‘Sectoren als de jeugd- en gehandicaptenzorg, de ggz en ouderenzorg zijn volledig geïnstitutionaliseerd, waardoor ze los zijn komen te staan van de samenleving. En mensen gaan erop rekenen dat de overheid en de zorg alle problemen oplossen. Het gevolg: we betalen te veel en leggen te veel druk op de arbeidsmarkt.
En dat terwijl burgers, vooral veel gezonde gepensioneerden, op zoek naar zingeving, popelen om zelf in actie te komen. Zie een succesvol burgerinitiatief als in Austerlitz, een dorp bij Zeist. Gemeentelijke zorg- en welzijnstaken worden hier al jaren georganiseerd voor en door mensen uit het dorp. Denk aan hulp bij huishoudelijke of praktische handelingen, sociale activiteiten, eenvoudige zorghulp (een steunkous aantrekken is echt niet heel moeilijk) of administratieve bijstand. Dat scheelt jaarlijks tonnen, niet alleen op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) maar ook door uitstel van opname in het verpleeghuis en minder zorg.
Er zijn veel meer van dergelijke burgerinitiatieven, maar vaak komen ze ook niet van de grond. De gemeenten en de zorgverzekeraars zitten gevangen in een jaarlijkse cyclus van respectievelijk begrotingen en premies vaststellen, en contracten afsluiten met professionele zorgverleners en welzijnsinstellingen. Daarbij ligt het zwaartepunt op het eind van het jaar. Burgerinitiatieven fietsen daar ‘hinderlijk’ tussendoor. Deze vaste cyclus maakt het heel lastig voor de gemeenten en de verzekeraars om flexibel te handelen, zelfs als ze welwillend zijn.’
En verderop ‘We kunnen morgen met deze omkering starten, liefst in regio’s waar een zorgverzekeraar een groot marktaandeel heeft. Dan is het makkelijker te investeren. Het enige risico is dat zorgkantoren, gemeenten en zorgverzekeraars eindeloos gaan steggelen over de verdeling van de investeringen, en de eisen voor burgerinitiatieven toch weer veel te ingewikkeld en gedetailleerd maken.’
Dit stuk illustreert precies waar in deze sector de bron van machtsuitoefening ligt. Naar analogie hiervan kun je in andere sectoren eenzelfde beeld aantreffen. De idee dat het volk hier de macht heeft, is een illusie. Een representatieve democratie waarin direct-democratische besluitvorming wordt bemoeilijkt is een particratie: de politieke partijen hebben de macht. Een als de grootste partij de ‘democratie’ van binnenuit wil uithollen dan leidt dat tot dictatuur en zo wordt de deur opengezet voor de ‘tirannie van de meerderheid’, compleet met de zgn behoefte aan sterkere wetten en sterke sturing. Daarmee worden de heilzame checks and balances overboord gezet.
Ik zeg niet dat 20% van de bevolking hiervoor verantwoordelijk is; nog niet. Maar het is een trend die ik met veel zorg ontwaar. Want als deze trend een kantelpunt wordt zijn we in de aap gelogeerd.
Met vriendelijke groet,
Jan
Beste Jan,
Jouw verwijzing naar het krantenartikel van vandaag kan ik goed volgen, echter in mijn optiek ontbreekt daarin helaas één woord: “marktwerking”, ofwel de perverse gevolgen van de vrije markt economie, de onvoorwaardelijke omhelzing van het neoliberalisme. En juist daaraan had de politiek een betere sturing moeten geven. Grenzen moeten stellen aan de doorgeslagen privatisering. Ik heb niets tegen het kapitalisme, maar wel tegen de perverse uitwassen daarvan.
Het is en was aan de politiek de stem van het volk daarin mee te wegen. Dat is iets anders dan de macht aan het volk te laten, dat is idd een illusie, ja zelfs onwenselijk!
Het volk mag zich vertegenwoordigd weten door de door haar gekozen politici, maar het is aan de politici dat te blijven begrijpen!
En niet, zoals mevr Kaag, gezeten op de achterbank van een taxi, zich ooit liet ontvallen: “wie is toch dat volk dat op de PVV stemt?”
Een minachting in optima forma !!
Overigens gruwel ik van het woord “heerschappij”. Dat heeft een te negatieve connotatie. Maar feit is echter wel dat elke organisatie, een bedrijf, ja ook het politieke bedrijf (lees in dit geval, t.o.v. het volk) nu eenmaal sturing nodig heeft.
Het hele politieke bedrijf heeft zich verder slechts de voorliggende problematiek aan te trekken en oplossingen te bieden, zowel vanuit linker als vanuit rechter zijde! Maar dat het volk daarin zelf ook een eigen zeer belangrijke verantwoordelijkheid draagt is evident. Immers, verander de wereld, maar begin bij jezelf!
Precies ook de reden dat ik vertrouwen houd en blijf houden in het concept van een Nieuw Sociaal Contract en vooral hekel hoe met name linkse media, maar zeker ook bepaalde politici te linker zijde, regelmatig weinig anders lijken te kunnen doen dan op de man te blijven spelen, en op z’n minst de goede bedoelingen van het zittende kabinet in twijfel trekt. Maar goed, dat op de man spelen was en is helaas ook Wilders niet vreemd !
We spreken elkaar nog wel eens, hoop ik !
Mvg, Jack