Over Verveling

Geschatte leestijd: ca 4 minuten

Gelukkig hebben we sociale media, zodat we ons nooit meer hoeven te vervelen. Op deze zin is zoveel aan te merken, dat we dit rustig een foute zin mogen noemen. Om te beginnen schuurt het als er in één zin de woorden ‘gelukkig’ en ‘sociale media’ worden genoemd, maar het gaat pas echt fout als ‘we hebben’ en ‘sociale media’ bij elkaar gebruikt worden. Naar mijn idee ligt het precies andersom: de sociale media hebben óns in hun zak. Wij zijn immers het verdienmodel van de wereld achter deze media. Wat de jongeren en ons wordt voorgehouden is een schijnwereld, van hoe je eruit zou moeten zien. Maar dat zijn geen normale beelden van hoe je als mens bent, dat zijn beelden om te verleiden zodat er nog meer verdiend kan worden. Niet direct om iets te kopen maar om je gedrag te analyseren, want dat is de koopwaar van de big tech industrie. Big business zogezegd. Deze industrie heeft er belang bij dat we zo lang en zo veel mogelijk blijven klikken, swipen en liken. Elke klik, swipe of like is kassa. Daarom zijn er voor elk publiek verschillende soorten sociale media-platforms. Ze hebben één ding gemeen: het zijn allemaal digitale ruimtes waar we te horen en te zien krijgen wat aansluit bij onze leefwereld. Sterker nog, deze media treden binnen in ons privédomein, want daar zijn we kwetsbaar en beïnvloedbaar. Vooral jongeren noemen zichzelf bovengemiddeld vaak verslaafd aan sociale media, zegt het CBS.

Maar we hadden het over verveling. Eindeloos scrollen door TikTok of Instagram werkt niet tegen verveling, bleek onlangs uit onderzoek. Maar hoe erg is het eigenlijk om je af en toe eens stierlijk te vervelen? Vervelen is niet het gedachteloos onafgebroken door sociale media scrollen of de ene nieuwsapp na de andere openen. Verveling waar je wat aan hebt is het in de bank hangen en naar buiten staren of zomaar een ommetje maken. Het is in elk geval iets waar je niet je aandacht bij hoeft te houden. Dit betekent dat je brein de rust en ruimte krijgt om op te laden.

Misschien herkenbaar: velen ervaren verveling als een naar gevoel. Het accepteren en niets doen is niet altijd prettig. Bovendien kunnen er gedachten opkomen die je liever wegdrukt. Over dingen waar je je zorgen over maakt of waar je stress van krijgt. Het is wel belangrijk om die gevoelens toe te laten, legt gelukspsycholoog Josje Smeets uit. Afleiding zoeken werkt niet. Die gevoelens komen vroeg of laat weer terug. Vluchten naar je telefoon is slechts een schijnoplossing. Het is niet voor niets dat de Australische premier een socialmediaverbod wil invoeren voor minderjarigen. Mede hierdoor is het ‘niets doen’ tot een ‘niet doen’ verworden; dat is een wereld van verschil.

Zo beschouwd wordt verveling een combinatie van ‘niet-doen’ en ‘niets-doen’ die we verwondering kunnen noemen. Verveling dat is dan die wonderlijke paradox van het actief toelaten van het niet-actief zijn. Een keuze? De meeste mensen herkennen wel het effect van iets wat op het puntje van je tong ligt, maar je kunt er niet opkomen. Dan is de oplossing vaak er even-niet-aan-denken en het schiet je zo maar weer te binnen. Als je je geest even laat dwalen, in plaats van bezig te zijn met concrete taken, krijgt je brein de kans om te dagdromen en vrije associaties te maken. Dat kun je creativiteit noemen.

Vooral jongeren krijgen met vele nieuwe ervaringen te maken en die moeten allemaal verwerkt worden. Voor iedereen is het goed om zo nu en dan even te vertragen. Sommigen gaan vissen, fietsen, wandelen of paardrijden. Anderen lummelen wat rond en zoeken vrienden op om wat te kletsen. Lekker luieren en niets doen. We zijn zo gewend om altijd maar door te gaan dat we het zijn verleerd om even te vertragen en niks te doen. Dan gun je je eindelijk de tijd om stil te staan bij de trage vragen over wie jij bent als persoon en hoe je je leven het liefst zou leven. Er zijn van die gebeurtenissen in het leven waar je even gedwongen wordt stil te staan. Bij voorbeeld het verlies van een geliefde, het verlies van een vertrouwde omgeving of een gedwongen afscheid van je familie. Dan heb je behoefte aan rust en tegelijkertijd ook aan gezelschap van lotgenoten. Mensen die je begrijpen, die op dezelfde golflengte zitten, mensen die jouw taal spreken. Eigenlijk is verveling maar een vervelend woord, want het is eigenlijk een noodzakelijke vertraging voor de volgende opmaat. Het heilzame ritardando.

Deze column verscheen eerder in het Weekblad van Diever.