Over Weerbaarheid

Geschatte leestijd: ca 4 minuten

Is het echt een schande om mentaal wat minder sterk in je schoenen te staan? Dat is een serieuze vraag, want als iedereen mentaal sterk is, of zich sterk voelt, is dat dan een ideale samenleving?  Mensen die geestelijk erg sterk zijn, kunnen in hun enthousiasme (te) ver doorschieten, zij nemen daardoor vaak te veel hooi op hun vork, of bagatelliseren de risico’s die hun actie met zich meebrengt. Het is niet zozeer de vraag of we weerbaar moeten zijn maar waartegen, in welke mate en wanneer. Wat zijn de gevolgen voor je relaties met anderen, je welzijn of je prestaties? Wat heeft je mentale weerbaarheid te maken met de manier waarop je in het leven staat? Wie mentaal weerbaar is staat vaker open voor nieuwe ervaringen en gaat nieuwe uitdagingen niet uit de weg. Om beter in je vel te zitten is het ontwikkelen van mentale weerbaarheid belangrijk, zeker in tijden van grote verandering en onzekerheid.

De noodzaak voor mentale weerbaarheid ligt in de langzame aftakeling van drie basiszekerheden die inmiddels veel mensen raakt. Het gaat allereerst om verlies aan materiële zekerheden, en dat is niet enkel koopkracht. Het gaat om basiszaken, zoals woonzekerheid en een vaste baan, in plaats van flexwerk. Ten tweede gaat het om verlies aan culturele zekerheden, variërend van een vertrouwd straatbeeld tot ‘gewoon’ Nederlands spreken in onderwijs of horeca. Allemaal zaken die we voor lief namen, maar die nu onder druk staan door migratie en internationalisering. En ten derde het verlies van een betrouwbare overheid. Denk aan de vele fouten in het belastingstelsel. Of scholing, die er ogenschijnlijk niet meer toe doet omdat de jeugd het zicht op een toekomst kwijtraakt. Dat komt niet alleen doordat we tien keer meer uitgeven aan grensbewaking dan klimaatmaatregelen, maar ook doordat onze samenleving door populisten opgezadeld is met een antistemming tegen migranten.

Zo kon het gebeuren dat onlangs een groep locale pubers ’s nachts slaags raakte met een groep ama’s uit Berkenheuvel en hen het ziekenhuis insloegen. Waarom? “Rot op, rot op…” werd er gescandeerd. Hun fietsen werden afgepakt en tegen de muren gesmeten. Eén van die jongens uit Berkenheuvel werd tegen de grond gewerkt en zijn fiets werd bovenop hem gegooid. Tot bloedens toe. Rond middernacht heeft een omwonende het alarmnummer 112 gebeld, want het geweld escaleerde. Om een lang verhaal kort te maken, de politie kwam niet. Hoezo, ‘waakzaam en dienstbaar’?

De oorzaak van deze populistisch uitwassen is de langzame aftakeling van zekerheden die ook hier op het platteland gevoeld wordt. Huisvesting, zorg en veiligheid. Komt er nog een eind aan de oorlog, aan de verspilling van mensenlevens, aan de leugens, aan de armoede, aan het onrecht, aan de duisternis? We willen ons allemaal geliefd en welkom voelen, waarheen we ook gaan, wie we ook zijn. Denk je eens in dat jij als jongere in een vreemd land terecht komt, waar je er anders uitziet, anders spreekt, de anderen niet verstaat. Kún je je dat niet indenken of wíl je dat niet?

Er is een sterk verband tussen weerbaarheid en zelfvertrouwen. Wie zelfvertrouwen heeft, durft het voor zichzelf en voor anderen op te nemen en is daarmee ook weerbaar. Hopen dat het geweld, zoals dat onlangs escaleerde, vanzelf overgaat is naïef. Maar wat dan? Wat doe je als de politie niet kan komen omdat ze onderbezet zijn en elders bezig zijn. In het bovengenoemd geval was er één politie-auto bezig in Beilen en één in Meppel. Meer was er niet.

Over hoop zei Albert Camus: ‘In tegenstelling tot wat men denkt, staat hoop gelijk aan berusting. En leven is niet ‘berusten’.’ Hoop is geen antwoord, maar een excuus om niets te doen. Maar dat laten we toch niet zo makkelijk toe? Blijft de vraag: wat dan? Spring je er als volwassene tussen met de kans dat de groep zich op jou stort, dat er messen getrokken worden? Of moet de buurt een soort nachtwacht gaan vormen en hoe verhoudt zich dat met het verbod om voor eigen rechter te spelen?

Al met al vragen genoeg om serieus mee aan de slag te gaan. Want is dat niet de kern van mentale weerbaarheid? Je voor bereiden op een toekomst die je niet kent? Is dat ook niet bij uitstek de opdracht van het onderwijs? In hoeverre zijn wij daar als samenleving bij betrokken? Wegkijken kan in ieder geval niet langer.

Deze column verscheen eerder in het Weekblad van Diever.