Over Systeemfalen

Geschatte leestijd: ca 3 minuten

Hoe komt het toch dat wij als burgers nauwelijks betrokken worden bij ingrijpende beslissingen waarvan de impact op onze leefomgeving zo groot is? Menigeen zal zich dat afvragen en bijna niemand kan daar een antwoord op geven. Telkens wordt pas achteraf duidelijk wat de plannen van de overheid waren.

Burgers eerder informeren? Dat is niet alleen lastig maar nagenoeg onmogelijk, zegt een programmadirecteur. “De plannen worden op hoog niveau gemaakt en zijn dan nog abstract. Een bedrijf krijgt een opdracht van het ministerie van economische zaken en klimaat. Dit ministerie regelt ook de vergunning. Pas als die er is, gaan wij in overleg met gemeentes en provincies.” Deze gang van zaken zit in ons systeem ingebakken. Niet alleen bij overheden, maar bij bijna alle grote organisaties die als bureaucratie ingericht zijn

“Natuurlijk wil je in die eerste fase in contact zijn met burgers, maar vaak weten we dan nog niet eens welk traject we gaan volgen. We zouden ​de mensen wellicht misinformeren. Maar het voelt zeker als een dilemma.”

We hebben hier in Diever in het kader van het wegwerken van achterstallig groot onderhoud aan de openbare wegen te maken gehad met het project ‘Brinkenplan’. Van het begin af aan is er een klankbordgroep van betrokken burgers ingesteld. Deze groep werd regelmatig bijgepraat over de voortgang van de werkzaamheden. Van echte inspraak was echter geen sprake. Op uitdrukkelijk verzoek van deze groep zouden er aan de zijkant van de weg geen opstaande randjes aan de molgoten gemaakt worden. We zien het resultaat dagelijks, een gevaarlijke en verkeersonveilige situatie voor menig fietser. We zagen het gebeuren en het commentaar van de gemeente en de aannemer was: “Zo staat het nu eenmaal op tekening en zo voeren we het uit”.

Een ander voorstel uit de klankbordgroep heeft het ook niet mogen halen. Namelijk om in de opgebroken en uitgegraven straten meteen de noodzakelijke aanpassingen aan de infrastructuur van de netwerkbeheerders te doen. Ook hierin was achterstand ontstaan door toegenomen energiegebruik, voortschrijdend inzicht en noodzakelijke technische en ontwikkelingen.  Met name zijn toen al genoemd: de aanleg van glasvezel, de storingen door overbelasting in het elektriciteit netwerk en de aanstaande energietransitie.

Het zijn deze dagelijks zichtbare ongemakken en de onmacht van overheden die symptomatisch zijn voor het systeemfalen die leiden tot boosheid en toenemende vatbaarheid voor populistisch gedachtengoed. Hier is onze democratische samenleving niet tegen bestand. Want de huidige doorbraak van het populistisch gedachtengoed is niet meer te stoppen met een rood potlood in een stemhokje. Want we worden nu geregeerd door een massieve cocktail van M, M en M. Dat is de afkorting van Macht, Markt en Media.

Als je denkt dat je dit kunt stoppen met eens in de vier jaar je stem in het stemhokje kenbaar te maken, is hetzelfde als dat je bij een overstroming je tuinhekje dicht moet doen. Zelfs al doe je het tuinhekje ook nog op slot.

Nee, we moeten af van het idee dat de overheid de samenleving vormgeeft – integendeel, de samenleving dat zijn wij. En het stemmen op politieke partijen is het sluitstuk van ons maatschappelijk proces waarin we elkaar zien, vertrouwen en waarderen. Dat is de basis voor het samenleven; niet de tirannie van het M, M en M denken.

Niet voor niets is er de aloude uitspraak: “Mens, durf te denken”, want dat is de sleutel om tot het loskloppen van de schijnbaar onwrikbare wurggreep door M, M en M.

En als dat lukt, hoe laat je dan je dankbaarheid blijken? Gewoon, door aardig voor elkaar te zijn. Wellevend zogezegd.

Deze column verscheen eerder in het Weekblad van Diever.