Over Burgemeesters

Geschatte leestijd: ca 4 minuten

Zo bij het wisselen van de wacht is er de unieke kans om iets te schrijven over burgemeesters van onze gemeente. De gedachte die dan bij me opkomt is die geweldige titel van Benjamin R. Barber die schreef ‘Als burgemeesters zouden regeren’. De originele titel van zijn boek is: ‘If mayors ruled the world’ waardoor het eminente belang van dit eervolle ambt nog meer zichtbaar gemaakt wordt. Door het hele boek heen lees je dat burgemeesters alleen kunnen functioneren als ze gerespecteerd worden. Dat respect is iets anders dan gezag. Het gezag van de burgemeester brengt het ambt automatisch met zich mee en is vastgelegd in de wet en de inrichting van ons staatsbestel. Het respect is iets anders: dat moet je verwerven. Dat doe je niet door populair te doen of zo streng te zijn dat mensen bang voor je worden, nee, dat verwerf je door gewoon en aardig te zijn. Rikus Jager had dat respect; niet dat er geen kritiek was of dat er nooit iets botste, maar hoe hoog de meningsverschillen ook waren, het gesprek bleef mogelijk. Want op de grens van de leefwereld en de systeemwereld is het altijd spannend en als daar het gesprek stokt, dan zijn we pas echt in de aap gelogeerd.

“Wie één mens redt, redt de hele wereld”. Dit is een belangrijke zin uit de Talmoed, de bron van Joodse traditie en geleerdheid; die zin toont in een oogopslag de reikwijdte van het burgemeestersambt. Van de nabijheid bij het lief en leed in de gemeente tot aan de milieuproblematiek in de wereld. Want als de wereldproblemen niet van onderaf aangepakt worden heeft de dwang van bovenaf geen zin. Dan zie je meteen het bijzondere van onze gemeente waar het baanbrekende experiment plaatsvond van omvorming van de ‘nachtwakerstaat’ naar de prille verzorgingsstaat. Dit gebeurde tweehonderd jaar geleden in de kraamkamer van de proefkolonie van de Maatschappij van Weldadigheid in Frederiksoord.

“Een cultuur van wantrouwen en escalatie staat haaks op de basisprincipes van de democratische rechtsorde die het moet hebben van vertrouwen en matiging”, zei Herman Tjeenk Willenk ooit. Deze zin schetst precies de taak van een burgemeester. Het gaat niet om de spectaculaire wapenfeiten maar om de voortdurende aanwezigheid. Deze presentie, de welgemeende aandacht en het vele werk dat in de nodige stilte achter de schermen plaatsvindt.

Over wapenfeiten gesproken, dan is er natuurlijk dat verhaal over die stommiteit met die wolf, dat begreep eigenlijk niemand. Want je gaat toch niet als wolf lopen keten in de achtertuin van een gemeente waar de burgemeester Jager is? Dan vraag je er toch om stevig aangepakt te worden.

Burgemeester Jager nam in stijl afscheid, als de bevelvoerder op een pantservoertuig. Vaarwel Rikus, Vaya con Dios. De burgemeester is nu vertrokken, dus leve de burgemeester, welkom Jouke Spoelstra. Het zal een tijdje duren om te wennen, vooral omdat een burgemeester zijn eigen weg moet kunnen vinden om op een praktische manier de gemeente te laten functioneren, wel present maar niet overheersend. Zo kan het visioen van Benjamin Barber werkelijkheid worden: de burgemeester die, zonder daar op uit te zijn, een krachtig alternatief vormt voor nationale politiek. Want in dorpen, buurtschappen en afgelegen woonplekken zijn mensen die leven en sterven, spelen en bidden, leren en werken. Kortom, gemeenschappen die ons leven bepalen moeten open en functioneel blijven. Geen scherpslijperijen over abstracte principes die iedere vorm van compromissen en samenwerken onmogelijk maken. Dat vormt dan meteen een aantrekkelijk toekomst-perspectief: hoe zal de wereld er uit kunnen zien als burgemeesters de wereld zouden besturen? Van onderaf zogezegd, want daar vind je draagvlak. Dat is belangrijk, omdat regels die slechts als opgelegd voelen en niet als gedragen, slechts geaccepteerd worden door te dreigen met sancties en geweld. Niet het afdwingen, maar de presentie, de aandacht voor mensen vergroot het draagvlak. Zelfs acceptatie van onprettige maatregelen zal dan eenvoudiger zijn. With a spoonful of sugar (…).

Deze column verscheen eerder in het Weekblad van Diever.