Over Vakantie

Geschatte leestijd: ca 4 minuten

De hele winter zijn we ervoor klaargestoomd: keer op keer kregen we folders in de bus en advertenties in je mailbox met het motto: Beleef een avontuurlijke vakantie! De boodschap was simpel koop bij ons een nieuwe set herinneringen. Van lekker luieren aan het strand, ontspannen wandelen of een boek lezen tot aan tijdens je vakantie het avontuur opzoeken. Van expeditie-cruises naar bijzondere bestemmingen en kanoën door prachtige valleien tot camperreizen langs nationale parken en adembenemende landschappen. Spot wilde dieren, maak een boottocht over gletsjermeren of ga op zoek naar het Noorderlicht. Beleef een vakantiebestemming eens op een andere manier tijdens een avontuurlijke vakantie. Zo is vakantie een product geworden, een onontkoombare illusie te kunnen ontsnappen aan de alledaagse werkelijkheid, even in een andere werkelijkheid te kunnen vertoeven. Voor de prijs hoef je het niet te laten zeiden ze bij Prijsvrij. En nog steeds niets geboekt? Bij Prijsvrij Vakanties boek je snel en gemakkelijk jouw last minute vakantie en vind je een geschikt last minute hotel. Even ontsnappen aan alle drukte met onze last minute reizen? Kies uit onze last minutes en geniet van maximaal voordeel.

Waarschijnlijk komt deze benadering van de aanbieders van het vakantie-product je wel bekend voor. Ik heb deze teksten namelijk uit verschillende folders geplukt, net alsof ik een AI-schrijfgenerator met een web-zoek-functie gebruikt heb. Dan krijg je inderdaad zulk soort onzin-teksten, die wel lekker klinken, maar niets zeggen.

Want de echte vraag wordt hier niet gesteld: waarom willen we de alledaagse werkelijkheid, oftewel de sleur, onderbreken en ontvluchten? Of de nog indringender vraag: waarom willen we naar de plek waar het soort werkelijkheid die ons voorgespiegeld wordt bestaat? Utopia of dystopia? En wat zullen we daar aantreffen? Dystopia is de plek met een (denkbeeldige) samenleving met akelige kenmerken. Een dystopie is het tegenovergestelde van een utopie die juist een bijzonder aangename samenleving voorstelt.

Deze vraag is belangrijk omdat elke verandering van perspectief de mogelijk inhoudt een andere werkelijkheid te beleven. We kennen allemaal het effect van vooringenomenheid op de manier van waarnemen. Als er een bolide met twee spiegels en vier wielen, die we als oldtimer herkennen, voorbijrijdt, dan zal een automonteur je direct kunnen vertellen hoeveel cilinders die slee heeft; de verkoper ziet een benodigd stapel bankbiljetten; een kunstenaar vindt de turquoise bekleding afschuwelijk bij het okergele koetswerk. Zo beleeft eenieder vanuit zijn eigen perspectief iets anders. De beleving blijkt dus iets anders dan de (waargenomen) werkelijkheid te zijn.

Sterker nog: achter elke werkelijkheid kan een andere werkelijkheid schuilgaan. Dat is de clou van het reizen: zelfs een fietstochtje kan je al een andere werkelijkheid doen beleven. Je komt anders terug dan toen je wegging. Maar wat doe je daar dan mee? Plato (400 v. Chr.) legde dit uit door het vertellen van een allegorie, een uitdagende gelijkenis: het verhaal over een donkere grot. Stel je voor dat er daar achterin een rij gevangen vastgeketend zit, met hun gezicht naar een muur. Vooraan in de grot brandt een vuur en als mensen die op hun hoofd een kruik, mand of stenen dragen langs het vuur lopen, dan is de schaduw van die kruik, mand of stenen zichtbaar op de muur die de gevangenen zien. Er was competitie onder de gevangenen over de werkelijkheid van de volgorde van het verschijnen van de schaduw van kruik, mand of stenen. Dat was hun sleur, werkelijk.

Een bewaker zag dat die werkelijkheid eigenlijk onzin was en maakte een gevangene los, zodat hij kon zien dat er achter hun werkelijkheid een andere werkelijkheid was. Dit ontstane inzicht bij de gevangene verheugde de bewaker zo, dat hij de gevangene ook even mee naar buiten nam en zie, achter de werkelijkheid van de schaduwen van de kruik, mand en stenen en de werkelijkheid van de dragers en het vuur, was nog een andere werkelijkheid. In de kruik zat water uit een meertje, in de mand zat brood voor de arbeiders en met de stenen werd een huis gebouwd. De gevangene was perplex. Toen toonde de bewaker de zon die in het water scheen, dat een licht was waarbij het vuur in de grot in het niet viel. Zo zat er telkens achter elke werkelijkheid een andere onvermoede werkelijkheid, tot in het oneindige. Toen de gevangene terugkwam in de grot en verhaalde van zijn avontuur, verklaarden de anderen hem voor gek, geschift.

Deze column verscheen eerder in het Weekblad van Diever.